Рецензија

Кога се зборува за Рута не може, а да не се зборува за ѓаволската природа на нејзиниот лик. Како да е зачната од ѓаволот, а со оглед на тоа што не се знае кој е нејзиниот татко, оваа можност може ама и не мора да се исклучи.

Откако го напушта домот во Загреб, Тања Луциќ, професорка по книжевност, се наоѓа во Амстердам, каде е ангажирана да предава на јазикот чија земја се распаднала. Нејзините студенти се млади луѓе со статус на бегалци кои ја делат нејзината поранешна татковина. Во обид да ја олесни колективната болка, Тања создава имагинарен музеј на југоносталгичарски експонати.

Гузел Јахина уште еднаш импресионира со овој симетричен роман, кој започнува и завршува со „Вечната Волга“, во кој преминот во нематеријално, безвременско време се повторувачките теми, истражени во детали. Главните теми, како што се прогонството, љубовта, жртвата, стравот, прифаќањето, изолацијата итн., остануваат да внесуваат впечатливост во романот.

Каква Лисица е оваа авторка, која успеала да се нурне во своите најдлабоки длабочини и од нив да изнесе дело кое секако дека нема да има хронолошка структура, затоа што и животот и литературата ја мешаат својата линеарност создавајќи спирала во која се губи почетокот и крајот.

На факултетот ќе успее да влезе во кругот на избраните, за потоа наивно да заклучи дека е успешна, откако како најдобра студентка ќе се впушти во врска со еден од најомилените професори, а на крајот како губитник ќе се врати онаму од каде што избегала – во социјалните станови каде што израснала.

Фиќото кое се превртува во првиот расказ значи дека наскоро ќе се преврти целиот свет, во него има четворица момци (може да ги означиме како страните на светот: исток, запад, север и југ). Превртувањето на фиќото е превртување на светот и за тоа е виновна војната.

Но да забележиме дека друга значајна карактеристика на колкецијата е и разновидноста на песните, каде што и покрај доминантниот стил, можеме да најдеме и песни во сосем различни форми, кои варираат по должина, структура и содржина, при што се јавуваат и „апстрактни“ метаформи во вториот дел.

Авторот во еден миг станува тоа што цел живот и бил – купувач на приказни, купувач на таги: „Да го имам детството на сите, од кои купував, да ги поседувам жените и нивната тага. Да ги собирам во кутијата на Ное, во оној подрум.“ или „Писателите никогаш не се невини. Крадливи се како страчки.“

Часовничарството е прецизен занает. Занает на ситни федери и запченици, шрафчиња што се држат на јазик или се пренесуваат на врв на прстите. Ситен, мал како механизмот на часовниците што ги поправа, е и животот на часовничарот.

Кујунџиски успева да напише дело што гo предвестува верижниот пренос на спроводливост, нешто досега невидено и физички недокажано, барем на македонската литературна сцена. Верижниот пренос е сличен на далeковод и електричен столб, ја трансформира енергијата и ја разложува, насочувајќи ја исправно до клучното место.