Пирамидите на денот

Расказот „ Дојди преку мразот“ е од книгата „Пирамидите на денот“ на Даина Ополскаите. Книгата е објавена со поддршка на програмата Креативна Европа на Европската Унија.

Дојди преку мразот

 

Што ни се случи, Јута?

Тебе и мене?

Овде, каде што се сретнавме по речиси осум години негледање. Овде, каде што летната вечера ни ги покрива очните капаци со златна окер боја, а ние двете седиме на тесниот мост, лизгав од вода, како две безгрижни тинејџерки, полека брцајќи ги нозете во водата? Па, што ни се случи, Јута, ајде, кажи ми. 

Овде-онде ќе блесне понекој зелен грб на риба, водата мириса, а нашите стапала, потопени до глуждовите, монотоно кружат и цртаат кругови како магични граници за самоодбрана, која за жал, веднаш пред нашите очи слабее и се губи. Едноставно, ја снемува и нè фаќа страв. Се плашиме дека не можеме да скриеме една од друга, не можеме да не се видиме една со друга, да немаме никаков штит ниту оружје, затоа што оваа вечер конечно дојде. Но никако не сакам оваа иста вечер да ни пречи. Само не сега. Не вечерва.

 

Шалот од воздухот што станува сè постуден ги допира нашите голи рамена и иако сè уште не е воопшто студено, целата се тресам и треперам од чуден студ, не надворешен, туку внатрешен. Страшно ми студи. Со сета сила се трудам да не ми треперат забите затоа што не сакам да го почувствува тоа Јута што седи покрај мене. Можеби и таа се чувствува исто, и нејзиното тело исто така вибрира, затоа што штицата на мостот, покрај мене, околу која се вплела раката на Јута, испушта лесна, одвај дофатлива за мене вибрација, штицата вибрира, јас го чувствувам тоа. Тоа е вистински студ, студенилото што се скрива во нас дури сега излегува надвор. Топлата летна вечер се обидува да ја стопи, и студенилото се крева, испарува низ нашите неважни зборови, погледи, низ рацете кои се една покрај друга на штицата на дрвениот мост, сега дури одвај видлива, испарува како недефиниран дел од нешто, штотуку изваден од ладилникот и фрлен на маса, тврд како камен. Тоа е срце што се претворило во такво парче. Јута молчи, не изговара ни збор. Молчам и јас. Само студенилото не молчи во нас, тоа се крева, пробива, си оди! 

Што ни се случи, Јута? Кога?

Но, не можам да проговорам ниту збор, не можам. Ова го зборуваат само моите мисли, ова се само зборови заковани во ледот на тие мисли, како мали и лизгави коцки кои долго остануваат во пластичните калапи во замрзнувачот. Обично се чуваат на овој начин сè до оној миг додека не дојде пригода нешто да се прослави. Тогаш ќе бидат пуштени и потопени во чаша топло шампањско. Задоволно ќе прошепотат додека пливаат и постепено ќе почнат да се топат. И јас ја чекам таа пригода. Веќе не сум она срамежливо девојче, се чувствувам доволно зрела правилно да ја дочекам и да ја прифатам.Седам и чекам нешто да се случи. Сепак, нешто мора да се случи. Сигурно.

– Ова мораше секако да се случи – јасно, како да се случува сега, а не пред осум години, го слушам гласот на татко ми, радосен, полн со возбуда, највистински и најискрен, оној кој не може да се игнорира или некако да се потисне. – Силвија, ајде да се напиеме нешто. За нас.

Низ пукнатината на вратата ја гледам раката на татко ми како ги гушка округлите рамена на Силвија, неговите усни се наоѓаат покрај обетката во нејзиното уво, малечок сребрен делфин кој во устата држи бисер, тој ѝ шепоти тивки и убави зборови, а потоа, длабоко воздивнувајќи, го става своето чело на челото на Силвија и двајцата како хипнотизирани гледаат во забавните меурчиња кои испаруваат во чашата шампањско. Тие не се веселат, иако се трудат да слават, денеска е денот кога стапуваат во граѓански брак, почетокот на нивниот заеднички живот. Ги чека веднаш тука, зад вратата на нашата дневна соба, нивниот иден живот гледа во нив и го следи секој нивен чекор преку моите и очите на Јута. Всушност, појавувајќи се однекаде, таа ненадејно ме грабнува за рака, ме одлепува од вратата, става прст на уста и ме носи во друга соба.

– Да ги оставиме на раат. Не е убаво така.

– Не, да се вратиме…

Јута прекорно ме гледа проучувајќи го моето лице.

– Дали ти би сакала некој да те набљудува низ пукнатината на вратата?

И прашално ги поткренува веѓите. Постара е од мене, за волја на вистината само четири години, ама сега ќе ми биде сестра и затоа не може да повикува на ред. Од денеска ќе имам сестра Јута. Немам поим што значи тоа. Не знам воопшто што значи да имаш сестра. Две години живеев само со татко ми. Тоа се случи откако едно утро татко ми ја тресна чинијата со две јајца на подот. Токму пред своите нозе. Никогаш нема да ја заборавам таа слика бидејќи немаше да можам да замислам нешто такво ако не го видов со сопствени очи. Попатно речено, тоа го направи намерно, од бес кога разговараше со мајка ми во кујната. Всушност, се дереа еден на друг. Беше сабота наутро, време за појадок, кафето чадеше на масата, а ѕидовите на нашиот стан ечеа од нивните гласови. Тогаш првпат од татко ми чув за такви нешта како што се кафулето „Пегаз“, тајно повлечата завеса на сепарето, возење покрај езерото, непознат човек во нашата куќа додека тој работи ноќна смена и уште многу нешта. Мајка ми исто така зборуваше со повишен тон, не се дереше, но нејзините зборови пукаа како во стар истрошен филм. Тогаш татко ми ги тресна јајцата на подот. Се разлетаа по подот, жолчката се разлеа и ја испрска ткаенината на столот.

По тоа бучно утро во нашата куќа завладеа апсолутна тишина. Толкава тишина што воздухот се претвори во студ кој со сињак ги покри површината на мебелот и стаклото на прозорците на кои во самотија со часови можевме со прстот да цртаме цвеќе. Токму како зимата. Лицето на мојот татко исто така се смрзна во нема маска – ноќите ги минуваше на каучот зјапајќи во кошаркарскиот натпревар на телевизискиот екран со еден таков празен поглед каков што никогаш немам видено во животот. Тој негов поглед што скиташе низ куќата се обидуваше да сфати дека повеќе ги нема несесерите за козметика, зелената наметка, влечките, облеката – ништо. Останав само јас, чудна реликвија од минатиот живот.

Во недела мајка ми си отиде, во недела, додека сè уште спиев, најверојатно рано во зори за да не можам ништо да видам, ни да чујам. Најверојатно мислела дека така ќе биде полесно. Подоцна имаше повици, не можам да речам дека беа неискрени или само поради чувство на обврска, но ниту еден наш разговор не можеше да се спореди со оној тоа утро кога нешто мораше да се направи и да се рече само овде и сега, и никогаш подоцна, и во ниедно друго време. Дали мојата мајка беше толку без волја? Ме разочараа нејзините стравови, склоноста кон слабости и мани на кои не им се противеше туку им се препушташе, на крајот, со едно такво помирување со ситуацијата, и се заколнав дека никогаш нема да станам таква. Како можев тогаш да знам дека тоа може да биде вродено како цртите на лицето или како желба за темно чоколадо? Како можев да знам дека тоа не може да се оттргне, како ни сопствената кожа? 

Со текот на времето, татковото лице почна да свети, очите стануваа сѐ поведри и посјајни. Конечно се претворија во вистински светилници таа вечер кога Силвија првпат нè посети. И двајцата беа возбудени и се однесуваа како да беа ставени во ќош. Очигледно, тоа беше поради мене, и двајцата внимателно гледаа и ја чекаа мојата реакција. Ги скенираа моите мисли и ги проверуваа моите чувства. Понекогаш во животот се случува да мораш да добиеш дозвола од дете. Дозвола за живот. Ми изгледаа смешно. Ама ако сме искрени, тогаш Силвија ми се виде сосема океј, дури и можам да речам дека му одговараше на татко ми многу повеќе од мајка ми, дури и некако личеше на него. Непотребно се препотуваа и двајцата. Беше неподносливо здодевно да се пие чај со нив двајцата на каучот во дневната соба, сакав што поскоро да ги оставам сами.

Дека нејзиното име е Јута, дека таа воопшто постои, дознав дури откако татко ми и Силвија решија да живеат заедно под нашиот покрив. Тоа што кај нас ќе се досели уште една личност, за мене беше изненадување. Бев нешто настината. Веќе не размислував за татко ми и Силвија, тие создаваа нов живот среќни како деца, размислував само за неа, за Јута. Ќе морам да живеам со нив. Ситно лице, мршаво тело и нозе, не баш најрамни, стегнати во износени фармерки, на прв поглед ми се виде целосно различна од Силвија, како да не беше нејзина ќерка туку некоја гостинка. Не оставаше впечаток дека е пребирлива, немаше скапи работи, ниту модерна облека. Се имаше затворено во собата определена за неа небаре глушец.

Првата ноќ слабо спиев, море не, воопшто не можев да спијам. Нашиот тивок дом веќе подолго време беше преполн со луѓе. Во сите соби спиеја луѓе од кои двајца ми беа туѓи и наполно непознати. Особено Јута. Не знаев која е таа и што би можела да очекувам од неа. Од некаква причина, сфаќав дека татко ми никако не може да ми помогне. Претходно ми беше за сето време толку близок, а сега ненадејно ми стана далечен како некој светилник. Останав сама и морав некако сама да се снајдам. Тоа беа тешки и тажни мисли за некој што има толку години и се имав стуткано на креветот тресејќи се од студ. Но, само за миг.

Можеби беше по полноќ кога Јута тивко ја отвори вратата на мојата соба и се вовлече во мојот кревет. Носеше мека пижама со качулка со мечкина глава и уши, и јас, не сакајќи, прснав да се смеам кога ги почувствував тие уши околу мојот врат. Во цветовите на завесата трепереше полна месечина, во аквариумот на мојата маса одеднаш затреперија исплашените рипчиња, и тогаш Јута ми рече дека ќе ми биде пријателка. И дека ќе ми биде сестра, ако го посакам тоа.

 Сега, кога ние двете седиме речиси во мракот, можам да почувствувам како некоја невидлива риба во езерото ми ги допира нозете, како нејзините тенки убави пераи ми ја скокоткаат кожата. Исто како онаа ноќ во мојата соба. Ми се чини дека Јута тивко потпевнуваше. Го слушам дури и нејзиниот глас, зборовите на детските песнички онаа ноќ. И многу вечери потоа. Се сеќавам. Ниту Силвија ниту татко ми никогаш не дознаа дека по полноќ гледавме филмови, игравме Монопол, па дури ги подготвувавме и домашите задачи, а ќе заспиевме дури рано наутро. А сега? А сега би сакала барем за миг да се допрат нашите рамена, моите и тие на Јута, иако таа не носи пижами како мечкин костим, а нашите прсти како случајно да се допрат. Зар тоа не би можело да се случи? Впрочем, таа седи покрај мене, поточно овде, толку близу не седела со години, додека во мене сè уште тлееше сознанието дека таа некаде постои, го живее својот живот и чува деца, исто како јас. Понекогаш, неочекувано, изненадувајќи се самата себе, ќе помислев на неа додека брзав на работа низ утринската темница, па светлината од електричните светилки што паѓаа на црната улица низ тмурните сенки, низ стаклото на минибусот испрскано со капки дожд, од некоја необјаснива причина, болно ќе ме навратеше на нејзиното лице. А сега седи со главата наведната малку напред, како да гледа во водата што се бранува, во рипчињата и малите бранови што играа во неа, а, всушност, зад косата го крие нејзиното лице од мене. Косата сега ѝ е пократка отколку кога живеевме заедно, сега одвај ѝ паѓаше до рамена и ѝ паѓаше на образите, криејќи ѝ ги очите. Не ме гледа. Тврдоглаво црта кругови во водата со нозете и молчи. На што мислиш, Јута, на што се сеќаваш?

Ми беше забавно да живеам со Јута. Интересно е да имаш постара сестра, а излезе дека тие четири години разлика биле таман. Но, не само тоа. Јута знаеше да не покаже дека сум поглупава и далеку понеискусна од неа. Јута никогаш не ме бркаше од нејзината соба, дури и кога знаев да ја тормозам со своите детски додевања. Јута ми дозволуваше да буричкам по нејзините нешта, дури и по седефестата а кутија во облик на школка во која го чуваше својот накит и другите убавини. Никогаш не ме кажуваше ниту на татко ми ниту на Силвија за моите ситни несолени шеги и престапи. И конечно, таа е таа, Јута, која една ноќ на патот кога ненадејно се расплакав со мајка ми, ме приближи до прозорецот и го отвори за да видам како спие летото. Ја сакав Јута.

Вечерта нурнува во водата, не, само летото влегува во неа без жалење натопувајќи го својот фустан, влегува сè подлабоко и подлабоко. И ете, широкиот дел на нејзиното здолниште се повлекува и се надувува, станувајќи сѐ потешко од водата, па така отежнато добива темна боја и веднаш пропаѓа овде пред очите, го снемува, се скратува… Се разбира, Јута имаше и слабости кои сега и на двете би ни се чинеле толку заморни и глупави. Еден петок, се сеќавам, по секоја цена реши да се тетовира. Апсолутна глупост. Никако не можам да објаснам што ѝ се случи во главата, покрај сѐ останато, тоа не ѝ стоеше. Сега би можела само да погодувам дека таа тетоважа беше магичен, судбински хир, мистериозна случајност, коинциденција што уништи сѐ што постоеше меѓу нас. Татко ми, па дури и Силвија, кога слушнаа за желбата на Јута, категорично, се разбира, одбија да ѝ дадат пари за една таква будалштина. Еден ден тоа девојче се појави во нашиот двор, како судбински знак, веќе следното утро, кога бесцелно шетав наоколу не знаејќи што со самата себе.

Татко ми и Силвија беа на работа, Јута беше на час по танцување, а јас барав друштво за да утепам време. Девојчето беше црномуресто, на околу пет-шест години, со црни и итри очи, кои личеа на растрчани бубачки, беше очигледно дека со сигурност ќе се снајде во животот, иако можеше најмногу да има осум години. Носеше шарено фустанче до висина на колената. Беше очигледно дека токму поради тоа фустанче се чувствуваше како целиот свет да се врти околу неа и дека е толку разгалена. 

– Ново е, мама ми го купи – веднаш ми се пофали.

– Качи се кај мене – ја викнав. – Еве, вака, преку оградата. Така е понтересно.

Ме послуша. Не мислев дека ќе биде толку несмасна. Шареното фустанче ѝ се закачи за гредата и двете се замрзнавме гледајќи како ткаенината се кине, правејќи широка дупка на фустанчето. Јас бев виновна. Само јас. Девојчето брзо го сфати тоа и гласно со плач се закануваше дека ќе ѝ се јави на мајка ѝ која ѝ го купила фустанчето, а чинело…

Треперејќи, зедов пари од дома. Знаев каде татко ми и Силвија ги чуваат парите. Малечок клуч од сефот, потоа полица, а потоа украсната гравирана кутија со заштедените пари. Мојот детски ум ми кажуваше дека тоа е единствениот начин да се извадам од неволјата во која се најдов. А што ќе речам кога сето ова ќе се откре?

Навечер и двајцата, тато и Силвија, како договорени ја гледаа Јута. Не мене. Никој ништо не ме праша, како да сум невидлива.

– Ти? Ти го стори тоа, нели?

Молчев. Додека Јута плачеше. Но, никој не ѝ веруваше. Се разбира дека е таа, не може да биде никој друг, сепак, таа ја сакаше таа несреќна тетоважа, целосен хаос. Нема шанси јас да го сторам тоа, па како така, премала сум јас за тоа, освен тоа, што ќе ми е? Јута е, Јута. И никој не ја бранеше. Дури и Силвија молчеше, единствено сребрениот делфин во нејзиното уво неуморно трепереше носејќи го бисерот. Нејзиниот поглед, наменет на Јута, нејзината вистинска ќерка, беше лут и осудувачки. Потоа некако се искриви седејќи на каучот, како да се сврте настрана за да не мора да ја гледа.

А јас продолжив да молчам. Јута плачеше, а јас молчев. Бев прекутра, преслаба да застанам зад сопствените постапки. И самиот тој настан, случаен и не многу разбирлив, ми се чинеше дека стануваше поголем од мене, се надувуваше, се зголеми три или четирипати. Ми се чинеше дека го зафаќаше целиот простор на куќата. Не можев ништо да сторам. Ниту Јута не можеше. Бевме деца. Јас молчев додека таа плачеше.

Што се случи потоа? Што се случи, Јута? Би се рекло дека ништо не се случи. Пораснавме, речиси во исто време ја напуштивме куќата, со главата напред се нурнавме во нашите животи, родивме деца. И ми се чини дека заборавивме сѐ. Но, дали заборавивме? Никој на ништо не се присетуваше, ниту јас ниту таа не се навративме со ниту еден збор на таа ужасна вечер, не разговаравме за тоа. Јас никогаш не се осмелив да кажам сѐ. Јута ништо не ме праша. Молчев, молчеше и таа. Само нејасни сомнежи лебдеа помеѓу нас како невидливи сеништа. Земените пари не се појавија исто како што и ги снема, затоа беше сѐ потешко и потешко да се разбере кој ги зел и за што беа потрошени, парите што ми ги даваа мене и тебе, за студентски дом, за храна, за студиите, стануваше сѐ понеподносливо. Сѐ додека не почнавме самостојно да заработуваме, но дури и тогаш, дури и сите овие години нѐ прогонуваше едно исто чувство што нѐ тераше да се грчиме и да се кочиме.

Тоа е мраз. Вистински мраз, Јута. Помеѓу тебе и мене. Ни тркалото на времето ни болките при породувањето, ниту нашите деца кои се врсници, не успеваат да го скршат да отплови како санта. Се претворивме во фигури од мраз, дали ќе останеме такви засекогаш?

– Лудачке – Јута во мракот ненадејно се приближи до мене, ги прегрна моите рамена кои затреперија и мене ми се причини дека сонувам. – Лудачке… Што зборуваш? Лето сме, нема мраз… Само топла жива вода, гледаш?

И ги помрдна нозете. И тие плеснаа во мракот како две разиграни рипчиња. Навистина, топла, најтопла вода! Околу нив почнаа да се шират огромни кругови.

Навистина. Нема никаков мраз. И раката на Јута е топла на моето рамо. Со сета сила се обидувам да не почнам да плачам како дете, но тешко ми е да ги проголтам солзите што ме дават.

Дојди кај мене, Јута, дојди.

Дојди преку мразот, преку водата.

 

Превод од бугарски јазик: Душко Крстевски

 

Тагови од објавата
0 replies on “Пирамидите на денот”