Пред неколку дена (18 мај) во близина на Санкт Петербург, Русија, почина режисерот Алексеј Балабанов, на возраст од 54 години. Освен со режија, тој се занимаваше и со продуцирање, пишување сценарија и глума. За филмот „За изроди и луѓе“ во 1999 година ја доби наградата Ника која ја доделува Руската академија на филмската уметност, а е добитиник и на десетина други награди за режија, сценарио и глума.
Балабанов е автор на дваесет и еден филм, а овде ќе ги споменеме само попознатите, од кои еден дел се прикажуваа и на Скопскиот филмски фестивал во текот на изминатите години: Брат и Брат 2 (филмови со кои постигна и светски успех), За изроди и луѓе, Војна, Товар 200, Морфинист (според расказ на Михаил Булгаков) и други.
По повод неговата смрт решивме да го прикажеме овој автор во едно поинакво светло, односно преку неговите кратки афористични размисли (и не само афористични, туку исполнети и со цинизам, црн хумор, па и одредена „руска“ депресивност) во кои раскажува за својот живот, за нешта кои не можат да се сретнат во вообичаените текстови кои ја обработуваат неговата животна приказна.
Би сакале да додадеме уште една занимливост од неговото творештво – во својот последен филм И јас сакам (Я тоже хочу) Балабанов се глуми себеси: режисер кој умира на екранот.
__________
Јас немам круг на пријатели, ретко излегувам од дома, не ги одржувам старите познанства и не можам да трпам празни разговори.
Израснав во индустриски центар каде што не постоеше друга логика освен „сите побегнаа, и јас побегнав“. Единственото нешто по кое се разликував од другите е тоа што сакав да изработувам бомби од школскиот комплет на „Млад хемичар“. Знаев многу смеси, ги мешав и ги експлодирав. Зошто? Зошто убиваш врапци со воздушна пушка? Бидејќи тоа е дел од ловечкиот нагон. Зошто кршиш прозорци од куќи? Поради задоволство.
Еднаш во Монтреал отерав еден полицаец во мајчината му. Го отерав зашто ме натера да стојам во редицата за мигранти, а јас доцнев на еден филмски фестивал. Го извади пиштолот, ми стави лисици на рацете – онака, како што си налага редот. А кај нас поедноставно би поминал: цајканот ќе те акне по муцката, а ти ќе си замолчиш.
Никогаш не гласав. Порано насилно ме носеа на гласање, ама јас пуштав празно ливче. Бев и комсомолец (припадник на комунистичката младина во СССР, заб. на прев.), но во тоа време дури и хулиганите беа комсомолци.
Не знам колку чини лебот во продавница. Зошто да одам по продавници? Имам жена и деца за тоа.
Мојот постар син има осумнаесет години. Веќе е возрасен. Ама не планира да се жени. Воопшто не знам што прави тој. Знам дека си игра со некои помали деца од него. Иако е многу умно дете – одличен ученик, еден од најдобрите во училиштето – тој си живее во некој затворен свет. Тоа се нарекува инфантилизам, и кај многу негови врсници тоа е развиено. Но тоа е сосем поинаков свет, и јас не го разбирам.
Имам слабо паметење на сè што е современо: ни имиња ни звање, ништо не помнам.
Се промени ли мојот живот за последниве десет години? Да, најверојатно. Децата пораснаа, снимив доста филмови, родителите ми се разболеа. И на телевизија има повеќе ТВ канали.
Секој режисер има само еден добар филм. Од моите ми се допаѓа „За изроди и за луѓе“ (Про уродов и людей).
Не се сеќавам кога сум се смеел за последен пат. Не ги запишувам таквите работи. Помнам само дека во 1980-та година преку студентска размена учев во Манчестер, и живеев во старо работничко семејство. Тоа семејство имаше деца, а кај нив доаѓаа и внуци. И мене ми се виде многу интересно тоа што децата си разговараа на англиски. Дотогаш немав слушнато деца да зборуваат на англиски јазик.
Отсекогаш сакав да ја екранизирам книгата Смеење во темница од Владимир Набоков. Но си мислев дека нема да успеам да отпатувам во странство и да пишувам на туѓ јазик, како него. Иако во младоста имав таква желба. А потоа се вработив, и постепено заборавив на тоа.
Не ја сметам кинематографијата за уметност. Уметност е кога човек сам создава нешто. Сликарот создава уметност, писателот создава уметност, но кога зависиш од педесетина луѓе – каква уметност е тоа, по ѓаволите?
Никогаш ги искажав своите размисли во врска со господ. Мене, за разлика од Тери Гилијам, и онака сè ми е јасно.
Од светот кој ме опкружува јас се спасувам во својата соба. Си седнувам и се занимавам со мои работи. Дома никој не ми пречи во тоа, веќе сите ме познаваат.
Ги сакам старите трамваи. Во тоа нема никаква метафора за современоста, никаква булгаковштина. Убави ми се, и тоа е сè.
Не знам дали сум добар или лош човек. Не е мое да кажам. Кога ќе умрам – ќе дознаам.
Извор: еsquire.ru
Превод од руски јазик: Ѓорѓи Крстевски
