(според вистинска случка)
Скопје, утро, понеделник, 10.30.
Се будам невообичаено доцна за мене – 9 часот наутро.
Куферите ми се спакувани, патувам за Вараждин, одам на „Шпанцирфест“. Еден од моите омилени фестивали за улична уметност. До Загреб одам со автобус, а оттаму до Вараждин со воз.
Подготвен сум за тргнување. Кафето, кое веќе е поставено на ринглата, го слушам како надојдува со знак дека е готово. Одам до кујната. Го тргам од ринглата. Го ставам во чаша за млеко и го поставувам на маса во дневната. Седнувам на креветот во дневната и на масата преполна со глупости, кои сигурно никогаш нема да помислам да ги распоредам правилно по станот, го барам билетот за Загреб.
Превртувајќи низ масата, наидов на неколку текстови во кои со молив – ненаострен, на неколку пати сум напишал наслов – „ГЛАД“. Следува воведна фраза – „Глад кај секој поединечно од нас…“ – и тука сум завршил. Подолу гледам дека сум си го напишал и името, кое не е во никаква комуникација со почетните фрази на овој лист. Искрено, не знам од кои причини сум се потпишал!?
Меѓу глупостите го наоѓам билетот и незаинтересирано ги фрлам листовите, кои како снегулки се размножија низ станот. И нив ме мрзи да ги тргнам од подот. Ги оставам. Го отворам ранецот да проверам колку пива сум си купил за по пат. Шест лименки. Доволно се.
Го земам листот на кој има наслов „ГЛАД“. Палам цигара. Застанувам покрај прозорецот. Погледнувам низ него. Помислувам: гладни сме, а стомаците ни се полни како вреќи во кои нема ништо, само воздух и вода, што дополнително депримира во техничко-симболичка смисла.
Ми трне окото. Четири ката подолу, гледам празен валкан град, со огромни подземни гаражи и со некакви стари графити на нив, кои веќе немаат никакво значење. Помислувам: овие гаражи некогаш му служеа на скопското подземје, денес се само симболика за музеј на едно одминато панк-време што никогаш нема да се врати.
Погледнувам во ѕидниот часовник. Стрелките се на 12. Средината од денот и ноќта, а ден е. Време е да тргнам. Ги земам куферите, повикувам такси. Тргнувам.
Се качувам во автобусот за Загреб, кој е делумно полн. Тоа ме опушта и ми гарантира релаксирано патување. Спокојно стигнавме во Загреб, патувајќи десетина часа. Долгите патувања мене воопшто не ме вознемируваат; напротив, уживам во нив, затоа и патувам по копно. Пристигнувам на железничката во Загреб, гледам кога тргнувам за Вараждин. По еден час. Имам време. Седнувам на клупите во чекалницата и се опуштам. По петнаесетина минути, до мене седнува старче, помеѓу 79 и 80 години. Носи зелена шапка со перче на врвот, зелено палто со кафеава кошула, кратки панталони, високи чорапи до колената и кафеави чевли. Има полни очи, црвени обравчиња, малку пеѓи и кратки мустаќи. Гледа право. Од ранецот вади сендвич завиткан во фолија. Започнува да јаде. Во сендвичот препознавам јајца, марула и уште нешто, но не ми е јасно што… Ми изгледа многу интересен и започнувам конверзација со него.
Јас: Пристигнувате или одите?
Тој: Одам за Нови Мароф.
Јас: Таму живеете?
Тој: Да.
Му се претставувавм со име и со презиме и му кажувам од каде доаѓам.
Тој: Ехх, Македонија. Јас сум Антун Григорич од Нови Мароф, Загорје. И сум еден од ретките што немале девојка од Македонија кога среќаваат Македонец.
Слатко се смееме двајцата.
Тој: Ти? Каде одиш?
Јас: Одам во Вараждин на „Шпанцирфест“.
Тој: Одлично. Посетител?
Јас: Настапувач.
Се врти кон мене и ме гледа. Ми станува непријатно.
Тој: Настапувач? Од Македонија!? На „Шпанцирфест“? Чудно…
Се насмевнува. Не сум сигурен дали насмевката е иронична (?). Ми станува непријатно бидејќи тонот со кој говори и начинот на кој ме гледа не му се баш најпријатни.
Јас: Да! Има нешто чудно во тоа? Зошто се чудите? Зарем нам Македоницте ни е забрането да бидеме креативни?
Тој: Воопшто не мислев така. Напротив, мислев во позитивна конотација. Немој да се лутиш.
Се почувствува навреден. Станав. Заминав во другите чекалници. Антун гледаше во мене со желба да ме врати назад во разговорот, но јас одбив. Преку глава ми е веќе кога одам на фестивали, кога ќе кажам од каде доаѓам, со чудење да гледаат на тоа. Како нашето поднебје да е парализирано за креативност.
Седнувам сам во другата чекалница. Празна е. До тргнување имаме уште дваесет минути. Од звучниците на железничката станица започнува нумерата „РУКЕ“ од Дарко Рундек. Ова особено ме опушта и речиси забаравам на Антун. Време е за Вараждин.
Влегувам во возот. Сите купеа се полни со исклучок на купето во кое седи Антун. Во него Антун седи сам. Ова е уште почудно!? Застанувам пред купето. Гледам во него. Антун си гледа низ прозорецот. Не ни забележува дека сум тука. По неколку секунди, се одлучувам да влезам. Си ги оставам куферите. Седнувам, а Антун воопшто не се ни врти да види кој е во купето. Тргнуваме. По неколку минути, Антун излегува од купето. Го остава багажот. Останувам сам. Има нешто чудно во аурата, се правам дека не забележувам. За миг, Антун се враќа. Од ранецот вади шише бело вино и чаша. Го отвора виното. Го става на малото масиче покрај прозорецот. Ме погледнува.
Тој: Пробај го ова вино. Ништо поубаво во животот не си пиел.
Излегува од купето. Малку ми е чудно сето ова и некако не се одлучувам да посегнам по виното. Мојата внатрешна битка трае следните неколку минути. Во купето влегуваат двајца пијани загорци. Се смеат и зборуваат за политиката во Хрватска. Не сум заинтересиран за разговорот и гледам надвор низ прозорецот. Не ни забележувам кога замолкнуваат. Се вртам кон нив. Двајцата ме гледаат. Едниот ме прашува дали може да се напијат малку од виното. Со задоволство им наточувам. Пијат и се воодушевуваат.
Првиот: Ова е одлично вино. Од Нови Мароф е. Таму сум го пиел и е многу скапо. Вие од Нови Мароф сте?
Јас: Не. Од Скопје сум. Еден мој пријател е од Нови Мароф, ми го остави како подарок.
Другиот, пијан, седнува до мене. Здивот му мириса на расипано црвено вино. Непцата му се помодрени, очите отечени. Од џебот вади фотографија на која јасно се гледа „Ткалчичева улица“ во Загреб пред триесетина години. На фотографијата – тој и некоја дама.
Другиот: Еве, види. Ова сум јас, а ова е мојата девојка од Македонија. Гледаш? Еве, овде сме во Скопје.
Јас: Да, да. Се гледа дека сте во Скопје.
Другиот: (кон Првиот) Гледаш дека е Скопје. Ти не ми веруваш. (кон мене) Цел живот ја барам оваа девојка и никаде не можам да ја најдам. А одам во Скопје речиси петпати годишно.
Чувствувам дека и мене се труди да ме прави будала, но се впуштам во разгворот.
Јас: Дајте ми некаков контакт, јас Ви гарантирам дека ќе ја најдам.
Првиот: Лаже. Нели гледаш дека ова е „Ткалчичева улица“ во Загреб?
Другиот: Каква „Ткалчичева“… Тебе ти е криво што јас сум имал девојка, ти не.
Мене почнуват да ме забавуваат овие двајца непознати. Си наточувам вино. Виното навистина е прекрасно. Двајцата во следните триесет минути развивааат невозможна караница, а јас се напивам од виното, кое не ни забележувам дека го пијам од што е вкусно. По триесет минути, двајцата излегуваат од возот. Останувам сам. Возот тргнува. Спроти мене ги гледам работите на Антун. Него го нема (?). Возот вози, јас пијам од виното. Сам сум со работите на Антун. Возот застанува. На таблата пишува: „Stari Marof“. Во купето влегува Антун. Ги собира работите.
Тој: На следната се симнувам. Излегов од купево бидејќи се чувствував непријатно по нашата средба на станицата во Загреб. (очите му се полнат со солзи) Не мислев ништо лошо. (се насмевнува исто како што се насмевна во Загреб, а јас сега во неговата насмевка препознавам пријателство) Виното добро е?
Јас: Одлично. Извинете, јас не сакав да Ве навредам…
Тој: Во ред е. Морам да одам. Допиј си го виното, за кратко треба и ти да се симнеш.
Од џебот вади писмо. Ми го подава. Излегува од купето. Без „до видување“. Антун е веќе надвор. Симнат од возот. Погледнува кон мене. Крева рака. Возот тргнува. Во купето сум сам со виното, со мојот багаж и со писмото што ми го даде Антун. Го отворам. Вадам лист на кој пишува:
ПРВО ПИСМО
Воз. Некаде во хрватско Загорје. Тоалет.
– Почитуван непознат познајнику! Неизмерно жалам што доби лош впечаток за она кога не се разбравме на железничката во Загреб. Јас те познавам. Сум гледал твои настапи и во Загреб, а и во Сплит и во Пореч минатата година. Мојата насмевка во чекалницата навистина беше во позитивна конотација. Мојата реакција за твојата националност беше само прашање што си го поставив сам на себе. Кога преку прозорецот од возот видов дека стоиш надвор од купето и дека се мислиш дали да влезеш, одлучив, кога ќе влезеш, да станам и да ти го подарам ова писмо пред да излезам од возот. Не сакав да те тревожам и затоа го напуштив купето за да не се чувствуваш непријатно.
Јас почнувам да се чувствувам ужасно. Непријатно ми е. Антун го нема, сам сум во купето, а непријатноста како да е сѐ уште тука наспроти мене и како да ме гледа во очи, не ме напушта. Продлжувам да читам.
– Во Загреб на железничката, кога ја напушти клупата каде што седевме двајцата, од ранецот ти испадна лист на кој пишуваше „ГЛАД“. Првенствено не сакав да го подигнам, но кога видов дека не се враќаш по него, го кренав. Видов дека си сакал нешто да напишеш, па решив јас да го напишам наместо тебе и да ти го донесам во Вараждин на настапот, но ти влезе во купето, па се одлучив тука да ти го дадам.
Започнувам да го барам текстот „ГЛАД“ низ ранецот. Го нема. Го превртувам писмото на Антун, во кое завршува:
– Текстот „ГЛАД“ јас го завршив како знак на извинување кон тебе. Оставен е во тоалетот во возот. Доколку сакаш да ме информираш дали ти се допаѓа текстот и што ќе правиш со него, мојата адреса е ул. „Гргур Нински“ бр. 14/4 влез 4, Нови Мароф.
Излегувам од купето и одам до тоалетот. Влегувам. На пластиката десно од огледалото со мастика е залепен лист. Го одлепувам. Го отворам. Текстот „ГЛАД“, кој почнав да го пишувам во Скопје, ми е во рацете довршен од некој непознат старец што случајно го сретнав.
Возот пристигнува во Вараждин. Го ставам текстот сосе писмото во ранец. Излегувам од возот. Одам во хотелот. Се сместувам. Се пријавувам кај организаторите дека сум стигнат во градот. Влегувам во хотелската соба. Оставам сѐ. Од ранецот ги вадам писмото и текстот што Антун ги напиша за мене. Го отворам текстот „ГЛАД“. Седнувам на креветот, несоблечен, нераскомотен, заинтересиран што напишал старецот на тој лист. Пишувал со молив додека се тресел возот. Тоа се забележува по ракописот, кој му бега низ листот.
ГЛАД
Глад кај секој поединечно од нас… (Ова е моја реплика. Следуваат репликите на старецот – Антун).
Гладни сме, а не помислуваме да јадеме, размислуваме за тоа како да се одбраниме за да не бидеме изедени.
Гладни сме во времето во кое е парадоксално да си гладен.
Гладни сме во времето на најголемата болест на денешницата – дебелината. Тоа е парадоксално.
Гладни сме за Успех.
Гладни сме за Среќа.
Гладни сме за Повеќе.
Гладни сме за Смеа.
Гладни сме за да сме заедно.
Гладни сме за да сме нормални.
Гладни сме за да сме добри, за да сме подобри…
Гладни сме за да отидеме на нормален годишен одмор.
Гладни сме за Љубов.
Гладни сме за Секојдневие.
Гладни сме за Квалитет.
Гладни сме за Правда.
Гладни сме за Комфор.
Гладни сме за гладот да стане ситост.
Гладни сме за Спокој.
ГЛАДНИ СМЕ ЗА ПОДОБАР ТЕАТАР.
Под тоа:
____________________________________________________________________________
Јас, Антун Григорич, сум драмски писател и театарски режисер. Целиот живот го поминав патувајќи низ провинциите на Хрватска и на некогашна Југославија за да најдам подобар театар, а сѐ што видов е глад.
Драг Војо (се надевам дека така ти е името, доколку е твое името што го пишува на текстот на крајот од страницата), очекувам од овие мои фрази да составиш драмски текст, кој ќе ми го пратиш на мојата адреса за да видам што си напишал и да коригирам доколку сметам дека има потреба. Тоа ќе биде соработка помеѓу двајца незнајни „пријатели“ што случајно се запознаа. Во меѓувреме, во нивното кратко познанство, се скараа, си напишаа, се почестија, си оставија силен впечаток, а притоа не се ни запознаа официјално.
Ќе дојдам во Вараждин да ја гледам твојата претстава. Ако имаме среќа, ќе се видиме; ако немаме, очекувам твое писмо, што поскоро.
Поздрав,
Антун.
